سرمایه اجتماعی در ایران؛ وضعیت موجود، دورنمای آینده و امکان‏شناسی گذار1

طرح مسأله: فرسایش سرمایه اجتماعی و پی‌آمدهای منفی آن در جامعه در حال گذار ایران، شناخت وضعیت موجود سرمایه اجتماعی، ترسیم دورنمای آینده آن و امکان‌شناسی گذار از وضعیت موجود به مطلوب را ضروری می‌سازد. روش: در این نوشتار برای سنجش سرمایه اجتماعی یک مقیاس چند بعدی تهیه شده است. جامعه آماری افراد 15 سال به بالای ساکن مراکز 30 استان کشور، روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای، حجم نمونه 12000 نفر، نوع تحقیق پیمایشی و تکنیک عمده گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه بوده است. یافته‏ها: کم و کیف سرمایه اجتماعی به‌ویژه در بعد روابط انجمنی پائین است. نوع غالب آن درون گروهی و قدیم با پیامدهای مثبت و منفی است. نتایج: با توجه به پائین بودن میزان سرمایه اجتماعی، غلبه گونه قدیم بر جدید و نقش منفی آن از لحاظ جلوگیری از تحقق انسجام جمعی در سطح ملی، تقویت سرمایه اجتماعی جدید به‌ویژه در بعد روابط انجمنی و پیامدهای مثبت آن از طریق اصلاح و بهبود محیط اجتماعی کنش‌گران فردی و جمعی، تقویت نهادهای مدنی و اصلاح بینش‌ها و کنش‌های افراد ضروری است.